Afg'on millatchiligi
Afgʻon millatchiligi yoki pan-afgʻonizmi [1] afgʻon xalqining millat ekanligi haqidagi eʼtiqod yoki tasdiqdir. Afgʻon millatchilari Afgʻonistonda yashovchi barcha xalqlarning madaniy integratsiyasiga yordam beradi. Afgʻon millatchiligi kontseptsiyasi siyosiy jihatdan pushtun millatchiligi bilan mos keladi, chunki ikkinchisi " Katta Afgʻoniston " gʻoyalarini yoqlaydi (yaʼni, Afgʻoniston uchun Pokistonning pushtun tilida soʻzlashuvchi qismlarini daʼvo qiladi) [2]. Biroq afg‘on millatchilari har doim ham Pokistonning pushtun tilida so‘zlashuvchi qismlarini talab qilmaydi.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Afgʻon millatchiligining ildizlari 1901-1929-yillarga borib taqaladi[3] . Afgʻonistondagi millatchilikning katta qismi postkolonializmga asoslangan boʻlib, u 1919-yilda Uchinchi Ingliz-Afgʻon urushidan keyin Afgʻoniston Amirligi Britaniya imperiyasidan mustaqil boʻlganidan keyin paydo boʻlgan [4]. Afgʻon millatchiligi, shuningdek, afgʻon mujohidlari " sovet neokolonializmi " deb atagan narsaga qarshi kurashayotgani sababli Sovet Afgʻon urushining sababi sifatida tasvirlangan [4] . Afgʻon millatchiligi ham Tolibon bilan bogʻlangan [5] . Afgʻoniston Islom Respublikasida afgʻon millatchiligi yoki afgʻon vatanparvarligi nihoyatda zaif deb taʼriflangan [4] . Pokiston, shuningdek, " Katta Afgʻoniston "ning haqiqatga aylanishiga yoʻl qoʻymaslik uchun afgʻon millatchiligini ushlab turishda rol oʻynadi [6] .Saqqavchilar ham afgʻon millatchilari hisoblangan, garchi ular koʻproq tojik millatchilari boʻlsalar ham.
Afgʻon millatchiligi 1980-yillarning oxirida Muhammad Najibulloh davrida tobora koʻproq namoyon boʻldi. Hukmron partiyaning mafkurasi asta-sekin Pokiston tahdidiga qarshi umumiy afgʻon birdamligiga intilishga oʻzgardi .
2021-yilda Tolibon hujumi va 2021-yilda Afg‘onistonni egallab olganidan so‘ng, afg‘on diasporasidagi ko‘pchilik, birinchi navbatda, pushtun bo‘lmagan aʼzolar afg‘on millatchiligi va uning pushtun millatchiligi bilan o‘zaro bog‘liqligini qayta baholashni boshladilar. Tolibon va turli xil pushtun hukumatlari tomonidan hazoralar afgʻon millatining oʻziga xosligini toʻgʻridan-toʻgʻri rad etishga olib keldi, masalan ID karta (e-Tazkira) bahslari kabi oldingi voqealarni aks ettirdi [7] .Tolibon rejimining Panjshir viloyatida tinch aholini noqonuniy hibsga olishi va qiynoqqa solish Afg‘onistonning muxolif Milliy Qarshilik Jabhasiga [8] qarshi tazyiqlar doirasida diasporada bu kabi munozaralar va etnik ziddiyatlarni yanada kuchaytirdi. Bu pushtun afgʻonlari va pushtun boʻlmagan afgʻonlar oʻrtasida koʻplab tortishuvlarga olib keldi, natijada xazara millatchiligi va diasporaning pashtun boʻlmagan aʼzolari oʻrtasida millatchilik tuygʻularining boshqa shakllari qayta paydo boʻldi, chunki afgʻondagi pushtun millatchilari va afgʻon millatchilari yoqtirmaydi.
Eʼtiqodlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Afgʻon millatchilari, hech boʻlmaganda, tarixan umumiy madaniyat va tarixga ega boʻlgan birlashgan afgʻon xalqi sifatida afgʻon milliy oʻziga xosligini yaratishga harakat qilishgan [3] . Afgʻon millatchilari Tolibon Islomiy Harakati kabi oʻng qanot konservativ pozitsiyaga ega [9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Malik, Hafeez. Soviet-Pakistan Relations and Post-Soviet Dynamics, 1947–92, 27 July 2016. ISBN 9781349105731.
- ↑ Caron, James M. Cultural Histories of Pashtun Nationalism, Public Participation, and Social Inequality in Monarchic Afghanistan, 1905-1960, 2009.
- ↑ 3,0 3,1 Rasikh, Jawan (Fall 2010). "Nationalism in Afghanistan - A Descriptive Analysis". Middle Eastern Communities and Migrations Student Research Paper Series. https://commons.lib.jmu.edu/mecmsrps/3/. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ 4,0 4,1 4,2 Hyman, Anthony (2002). "Nationalism in Afghanistan". International Journal of Middle East Studies 34 (2): 299–315. https://archive.org/details/sim_international-journal-of-middle-east-studies_2002-05_34_2/page/299.
- ↑ Gopal, Anand (2016). "The Combined and Uneven Development of Afghan Nationalism". Studies in Ethnicity and Nationalism 16 (3): 478–492. doi:10.1111/sena.12206.
- ↑ Khalil, Ahmad Bilal. „Pakistan, Islamism, and the Fear of Afghan Nationalism“. The Diplomat (2017-yil 3-mart).
- ↑ „Who is an Afghan? Row over ID cards fuels ethnic tension“ (en). Reuters (2018-yil 8-fevral). Qaraldi: 2022-yil 8-noyabr.
- ↑ „Afghanistan: Taliban Torture Civilians in Panjshir“. Human Rights Watch (2022-yil 10-iyun).
- ↑ Mansoor, Ehsan (2017). "Ethnicity, Religion and Nationalism in Afghanistan". Himalayan & Central Asian Studies 21 (2/3): 118–132. http://www.himalayanresearch.org/pdf/Vol21Nos.%202-3,%20April-September-2017.pdf#page=125.